2025-10-10 09:40:36, 113 ნახვა

---

სხვადასხვა/

სხვადასხვა ქვეყანაში ფეთქდება თაობა Z პროტსტები - რატომ?

მაროკოდან მადაგასკარამდე, პარაგვაიდან პერუმდე, ახალგაზრდული პროტესტების ტალღა მოედო მსოფლიოს. Z თაობის წევრები, 13-დან 28 წლამდე ასაკის ადამიანები, გამოხატავენ უკმაყოფილებას მოქმედი მთავრობის მიმართ და ცვლილებებს მოითხოვენ.

მონაწილეთა შედარებით ახალგაზრდული ყოფნის გარდა, ამ მოძრაობებს ისიც აერთიანებს, რომ ისინი სოციალური მედიის მიერ არის წარმოქმნილი და გამაძლიერებელი. თუმცა, ექსპერტები აფრთხილებენ, რომ სწორედ ამ ფაქტორმა შეიძლება მათი კოლაფსი გამოიწვიოს.

ელექტროენერგიისა და წყლის დეფიციტის გამო პროტესტმა მადაგასკარში მთავრობის დამხობა გამოიწვია. კორუფციისა და ნეპოტიზმის წინააღმდეგ გამართულმა დემონსტრაციებმა ნეპალში პრემიერ-მინისტრის გადადგომა გამოიწვია.

პერუში ახალგაზრდების ბრბო, ავტობუსისა და ტაქსის მძღოლებთან ერთად, კონგრესის შენობისკენ მიემართება და კორუფციული სკანდალებისა და მზარდი არასტაბილურობის გამო აღშფოთებას გამოხატავს.

ინდონეზიაში ფრილანსერები სოციალური შეღავათების შემცირებას აპროტესტებენ.

ხოლო მაროკოში ბოლო წლების ყველაზე მასშტაბური ანტისამთავრობო აქციები იმართება. მომიტინგეები მოითხოვენ ჯანდაცვისა და განათლების სისტემების გაუმჯობესებას, ამავდროულად გმობენ მსოფლიო ჩემპიონატისთვის სტადიონების მრავალმილიარდიანი მშენებლობის ხარჯებს.

სოციალურმა მედიამ ცენტრალური როლი ითამაშა ყველა ამ საპროტესტო მოძრაობაში, როგორც პლატფორმა ისტორიის მოყოლისთვის, სოლიდარობის გამოხატვისთვის, ქმედებების კოორდინაციისთვის და საზღვრებს მიღმა გამოცდილების გაზიარებისთვის.

თუმცა, როგორც გერმანიის გლობალური და რეგიონული კვლევების ინსტიტუტის წარმომადგენელი ჯანჯირა ზომბატპუნსირი აღნიშნავს, ეს მხოლოდ უახლესია „ახალგაზრდების მიერ ხელმძღვანელობით და ციფრული კავშირგაბმულობით ჩამოყალიბებული 15-წლიანი საპროტესტო ტალღიდან“.

ეს ტალღა მოიცავს 2010–2011 წლების არაბულ გაზაფხულს, 2011 წლის „დაიკავე უოლ სტრიტი“ მოძრაობას, ესპანეთში ეკონომიის წინააღმდეგ „ინდიადოს“ მოძრაობას (2011–2012) და დემოკრატიის მხარდამჭერ დემონსტრაციებს ტაილანდში (2020–2021), შრი-ლანკაში (2022) და ბანგლადეშში.

ამერიკელი ანალიტიკური ცენტრის, კარნეგის საერთაშორისო მშვიდობის ფონდის (რომელიც რუსეთში „არასასურველ ორგანიზაციად“ გამოცხადდა - რედ.) უფროსი მკვლევარი სტივენ ფელდშტეინი ამ ფენომენს კიდევ უფრო შორს უყურებს, დაწყებული ტექსტური შეტყობინებების მთავარი როლით ფილიპინებში 2001 წლის მეორე სახალხო რევოლუციაში.

„ახალგაზრდების მიერ ტექნოლოგიების გამოყენება მასობრივი მოძრაობების ორგანიზებისთვის სულაც არ არის ახალი ფენომენი“, - აღნიშნავს ის.

თუმცა, განსხვავება ახლა ტექნოლოგიური განვითარების დონეზეა: სმარტფონების, სოციალური მედიის, მყისიერი შეტყობინებების და, ბოლო დროს, ხელოვნური ინტელექტის ფართოდ გამოყენებამ მნიშვნელოვნად გაამარტივა ადამიანების მობილიზაციის პროცესი.

„ეს არის ის, რითაც ისინი [Z თაობა] გაიზარდნენ. ეს არის ის, თუ როგორ ურთიერთობენ ისინი“, - ამბობს ფელდშტეინი. „ამ თაობის ორგანიზების გზა ბუნებრივი გაგრძელებაა“.

ფოტოები და პოსტები ახლა უფრო შორს და სწრაფად ვრცელდება, ვიდრე ოდესმე, რაც აღშფოთებას და სოლიდარობას იწვევს.

ავსტრალიის ეროვნული უნივერსიტეტის სოციოლოგი ათენა ჩარან პრესტო ამბობს, რომ „სოციალურმა მედიამ ის, რაც შეიძლება ცხოვრების წესის შესახებ პოსტად მოგეჩვენოთ, პოლიტიკურ მტკიცებულებად და, ხშირ შემთხვევაში, მოქმედებისკენ მოწოდებად აქცია“.

„კორუფცია ხშირად აბსტრაქტულად გამოიყურება, როდესაც ის ანგარიშებში ან სასამართლო საქმეებში განიხილება, მაგრამ როდესაც ადამიანები მას ეკრანებზე ხედავენ, ის ხელშესახები ხდება“, - აგრძელებს ის. „ძვირადღირებული ბუტიკებიდან გამოტანილი სასახლეების, სპორტული მანქანებისა და ჩანთების დანახვისას, ელიტის პრივილეგიებსა და ჩვეულებრივი ადამიანების ყოველდღიურ ბრძოლას შორის არსებული უფსკრული პირად შეურაცხყოფად აღიქმება, ხოლო კორუფციის სტრუქტურული და აბსტრაქტული კონცეფცია მის ვიზუალურ კომპონენტებად იშლება“.

სწორედ ეს მოხდა ნეპალში სექტემბერში, როდესაც პროტესტი დაიწყო მას შემდეგ, რაც Instagram-ზე გამოქვეყნდა პოლიტიკოსის შვილის ფოტო, რომელიც ფუფუნების ბრენდების ყუთებისგან დამზადებულ საშობაო ნაძვის ხესთან პოზირებდა. მსგავსი სიტუაცია მოხდა ფილიპინებშიც.

„ნეპალის მსგავსად, ამან ფილიპინელ ახალგაზრდებშიც დიდი გამოხმაურება გამოიწვია, რადგან ნათლად აჩვენა ის, რაც მათ უკვე იცოდნენ: რომ პოლიტიკური ელიტა ფუფუნებაში ცხოვრობს“, ამბობს პრესტო. „ფილიპინების შემთხვევაში კი, ამ ფუფუნებას პირდაპირ მხარს უჭერენ პოლიტიკოსები, რომლებიც წყალდიდობის კონტროლის პროექტებისთვის განკუთვნილ თანხებს იპარავენ, რომლებშიც ფილიპინელები სულ უფრო ხშირად იხრჩობიან“.

სოციალურმა მედიამ ასევე შესაძლებელი გახადა საპროტესტო ტაქტიკის საზღვრებს გარეთ გაზიარება.

ჰეშთეგი MilkTeaAlliance, პანაზიური პროდემოკრატიული ქსელი, რომელიც 2019 წლის ჰონგ-კონგის საპროტესტო აქციების შედეგად წარმოიშვა, მიანმარის (ყოფილი ბირმა), ტაილანდსა და სხვა ქვეყნებში აქტივისტების შეკრების წერტილად იქცა.

მაგალითად, ტაილანდელმა მომიტინგეებმა ჰონგ-კონგი „წყალივით იყავი“ სტრატეგია ისესხეს. მათ აქციები დააანონსეს და შემდეგ ბოლო წუთს Telegram-ის არხებით შეიცვალეს ადგილმდებარეობა, რითაც პოლიციის კორდონები დააბნიეს.

„ამ ტაქტიკამ მოქალაქეებს თვალთვალისა და დაპატიმრებების თავიდან აცილებაში დაეხმარა“, - ამბობს სომბატპუნსირი.
ონლაინ დისიდენტობის გავრცელებასთან ერთად, ბევრმა ავტორიტარულმა რეჟიმმა ცენზურითა და ძალადობრივი ჩახშობით უპასუხა.

თუმცა, ექსპერტები აფრთხილებენ, რომ ასეთი რეპრესიები ხშირად უკუშედეგს იძლევა და კიდევ უფრო მასშტაბურ პროტესტებს იწვევს, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც სახელმწიფო ძალადობის პირდაპირი ტრანსლაციის კადრები საზოგადოების რისხვის ტალღას იწვევს.

2024 წელს ბანგლადეშში მომხდარი რეპრესიები ამის ნათელი მაგალითია. ავამი ლიგის მთავრობა

ონლაინ დისიდენტობის გავრცელების კვალდაკვალ, ბევრმა ავტორიტარულმა რეჟიმმა ცენზურითა და ძალადობრივი ჩახშობით უპასუხა.

თუმცა, ექსპერტები აფრთხილებენ, რომ ასეთი რეპრესიები ხშირად საპირისპირო შედეგს იძლევა და კიდევ უფრო ფართომასშტაბიან პროტესტებს იწვევს, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც სახელმწიფო ძალადობის პირდაპირი ტრანსლაციის კადრები საზოგადოების აღშფოთებას იწვევს.

2024 წელს ბანგლადეშში მომხდარი რეპრესიები ამის ნათელი მაგალითია. ავამი ლიგის მთავრობამ ინტერნეტი დახურა, ციფრული უსაფრთხოების შესახებ კანონის თანახმად დისიდენტები დააკავა და სტუდენტ აქტივისტებს ცეცხლი გაუხსნა.

თუმცა, სტუდენტი აბუ საიდის პოლიციის მიერ მოკვლის ერთმა კადრმა ის მოწამედ აქცია და ქუჩებში პროტესტის ახალი ტალღა გამოიწვია.

მსგავსი სცენარები განვითარდა შრი-ლანკაში, ინდონეზიასა და ნეპალში, სადაც დემონსტრანტების მკვლელობებმა აღშფოთება გამოიწვია, გაზარდა მოთხოვნები და ზოგიერთ შემთხვევაში, მთავრობების დამხობა.

მიუხედავად იმისა, რომ სოციალური მედია აძლიერებს საპროტესტო მოძრაობებს, ის ასევე უფრო მგრძნობიარეს ხდის მათ ფრაგმენტაციისა და რეპრესიების მიმართ.

ლიდერების არარსებობა უზრუნველყოფს „მოქნილობას და თანასწორობის განცდას“, ამბობს სომბატპუნსირი. თუმცა, მისი თქმით, ამან შეიძლება ჯგუფები დაუცველი გახადოს რეჟიმის აგენტების შეღწევის, ძალადობის ან დღის წესრიგის ცვლილებების მიმართ.
ტაილანდში, სადაც მონარქია შენარჩუნებულია, ონლაინ დებატებმა 2020 წლის პროდემოკრატიული მოძრაობა დაშალა. ისეთი ჰეშთეგების გაჩენამ, როგორიცაა „RepublicOfThailand“ და კომუნისტური სიმბოლოების შემცველი პოსტები, პოტენციური მოკავშირეები გააუცხოა. ნეპალსა და ბანგლადეშში ცუდად ორგანიზებული დემონსტრაციები ზოგჯერ ძალადობაში გადაიზარდა.

ამასობაში, კვლევები აჩვენებს, რომ რეჟიმები აქტივისტების წინააღმდეგ ციფრული ტექნოლოგიების გამოყენებას იწყებენ.

„არაბული გაზაფხულის შემდეგ, რეჟიმებმა დანერგეს ხელოვნურ ინტელექტზე დაფუძნებული სათვალთვალო სისტემები, გაზარდეს ცენზურა და მიიღეს რეპრესიული კანონები, რაც აქტივისტებს მუდმივი რისკის ქვეშ მოქმედებას აიძულებდა“, - ამბობს სომბატპუნსირი. ექსპერტები ასევე განიხილავენ სოციალური მედიის საშუალებით ორგანიზებული პროტესტების გრძელვადიან შედეგებს.

ჰარვარდის უნივერსიტეტის 2020 წლის კვლევის თანახმად, 1980-იან და 1990-იან წლებში მშვიდობიანი პროტესტების 65% წარმატებული იყო, მაგრამ 2010-დან 2019 წლამდე ეს მაჩვენებელი 34%-მდე შემცირდა.

„მაშინაც კი, როდესაც მასობრივი მოძრაობები მთავრობის ან რეჟიმის შეცვლას იწვევს, გრძელვადიანი ტრანსფორმაცია გარანტირებულისგან შორს არის“, - ამბობს სომბატპუნსირი.

„პროტესტები შეიძლება სამოქალაქო ომებში გადაიზარდოს, როგორც ეს სირიაში, მიანმარსა და იემენში მოხდა, რაც მეტოქე ფრაქციებს ძალაუფლებისთვის ბრძოლაში აიძულებს. ან ავტოკრატები შეიძლება დაბრუნდნენ და გააძლიერონ თავიანთი გავლენა, როგორც ეგვიპტეში, ტუნისსა და სერბეთში, თუ რეფორმები ვერ შეძლებს წინა რეჟიმების ფესვგადგმული სტრუქტურების დემონტაჟს.“

„თავისი ბუნებით, [სოციალური მედია] არ არის შექმნილი გრძელვადიანი ცვლილებების განსახორციელებლად.“ „მოძრაობის შესანარჩუნებლად თქვენ ეყრდნობით ალგორითმებს, აღშფოთებას და ჰეშთეგებს“, - ამბობს ფელდშტეინი.

„ცვლილებები მოითხოვს, რომ ადამიანებმა იპოვონ გზა, რათა გადავიდნენ ფრაგმენტირებული ონლაინ მოძრაობიდან ისეთზე, რომელსაც აქვს გრძელვადიანი ხედვა, კავშირები როგორც ციფრულ, ასევე ფიზიკურ სივრცეებში“, - დასძენს ის.

ექსპერტები ხაზს უსვამენ „ჰიბრიდული სტრატეგიების“ საჭიროებას.

„ეს სტრატეგიები უნდა აერთიანებდეს ონლაინ აქტივიზმს პროტესტის ტრადიციულ ფორმებთან, როგორიცაა გაფიცვები და მიტინგები“, - ამბობს სომბატპუნსირი. „ასევე მნიშვნელოვანია ფართო ალიანსები, რომლებიც აძლიერებენ თანამშრომლობას სამოქალაქო საზოგადოებას, პოლიტიკურ პარტიებს, ინსტიტუციურ სტრუქტურებსა და ონლაინ მოძრაობებს შორის.“

---

ავტორი: ექსპრესნიუსი,

---

დღის თემა

მთავარი თემა

ინტერვიუ - ექსკლუზივი